AKP hükümeti tarafından hazırlanan 2014 bütçesinin görüşmeleri Meclis'te başlıyor. Görüşmelere Sayıştay raporlarındaki yetersizliklerin damga vurması bekleniyor. Sayıştay raporlarını değerlendiren BDP Şırnak Milletvekili ve Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi Hasip Kaplan, Sayıştay'ın bütçede aslan payını alan "Güvenlik" kurumlarının bütçesini denetleyemediğine işaret etti.
AKP hükümeti tarafından hazırlanan 2014 Merkezi Yönetim Bütçe Yasa Tasarısı'nın görüşmeleri bugün Meclis Genel Kurulu'nda görüşülecek. Görüşmelerde ilk olarak bütçeye ilişkin Sayıştay raporları tartışmasının yaşanması bekleniyor. CHP, MHP ve BDP bütçeye ilişkin hazırladıkları muhalefet şerhinde Sayıştay raporlarını sert bir şekilde eleştirdi.
CHP, Sayıştay raporları için "Sayıştay raporları sorunludur" değerlendirmesini yaparken, MHP ise "Denetim raporları kağıt üzerinde kalmış ve uygulamaya geçmemiştir" tespitinde bulundu. BDP ise, Sayıştay raporlarını sert bir dille eleştirmişti.
Sayıştay denetiminin önemi
Sayıştay'ın bütçe denetiminde oldukça önemli bir rolü bulunmakta. Kayıt dışı ve yanıltıcı işlemlerin tespiti ve ekonomiye olan olumsuz etkilerinin ortaya konulması açısından da Sayıştay'ın hazırladığı raporlar ve genel uygunluk bildiriminin önemi büyük. Anayasada Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ile mahalli idarelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını Meclis adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevli olan kurum olarak tanımlanıyor.
Denetime açık olmayan kurumlar
Sayıştay, 42 adet genel bütçeli idare, 88 adet özel bütçeli idare, 8 adet düzenleyici ve denetleyici kurum, 64 adet il özel idaresi, 16 adet büyükşehir belediyesi, 14 adet büyükşehir bağlı idaresi, 41 adet büyükşehir ilçe belediyesi, 61 adet il belediyesi, 2 adet sosyal güvenlik kurumları ile 5018 sayılı Kanun'a tabi olmayan ancak Sayıştay'ın denetim kapsamında bulunan 16 adet kalkınma ajansı ve 6 adet diğer kamu idaresi olmak üzere toplam 358 adet kamu idaresi hakkında denetim raporu düzenlemekle görevli bir kurum.
Hükümetlerin Sayıştay engeli
Hükümetlerin Sayıştay raporlarına müdahale etmeleri ise, Türkiye siyasi tarihinin yabancı olduğu bir durum değil. 12 Eylül'ün ardından Özal döneminde Sayıştay sürekli olarak siyasi hesapların hedefindeki kurum konumunda oldu. Bu dönemde Sayıştay'a operasyon yapılarak 32 olan üye sayısı 48'e çıkarıldı. Sayıştay üye adaylarının önce Sayıştay Genel Kurulu'nda belirlenmesi ve daha sonra Meclis'ten geçmesini gerektiren yasa hükmü, Sayıştay'ı bir kerelik devre dışı bırakarak 16 ek üye artı boş olan 5 üyeden oluşan 21 üyeyi doğrudan Meclis'e getiren bir istisnai yasa hükmüyle çiğnenmiş oldu. Sayıştay'a ilişkin uygulamalar Özal döneminin ardından gelen iktidarların da icraatları arasında yer aldı. AKP döneminde de bu değişmedi. 2009 yılında AKP hükümeti Sayıştay denetçi yardımcılığına giriş sınavlarının ölçülerinde oynayarak bu işe başladı. 2010 yılında ise, Sayıştay Kanunu hükümetin hedefi oldu ve değişikliklere gidildi. Uygulamaların sonucunda da 2013 yılına ilişkin hazırlanan bütçe görüşmelerinde Sayıştay raporu Meclis'e sunulmadan görüşmelere geçilmişti. Denetimlerde yaşanan sorunlar 2012 yılında da aynı şekilde sürmüş ve bu durum Sayıştay'ın 2012 Yılı Dış Denetim Raporu'nda şöyle ifade edilmişti: "Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin tüm gelir, gider ve mallarına ilişkin işlemlerinin raporlandığı kurumsal düzeyde müstakil mali tabloları, 5018 sayılı Kanun'un öngördüğü şekilde üretilememekte ve Sayıştay denetimine sunulamamaktadır. Bu durum 5018 sayılı Kanun'un öngördüğü mali saydamlık ve hesap verebilirlik ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir."
Siyasi partilerden Sayıştay raporu eleştirisi
BDP, CHP ve MHP ise AKP hükümeti tarafından hazırlanan bütçeye ilişkin Sayıştay'ın sunduğu raporları, hazırladıkları muhalefet şerhinde sert bir şekilde eleştirdi. BDP, muhalefet şerhinde Sayıştay'ın raporları ile bütçenin hesap verilebilirlik ilkesi kapsamında denetlenmediği vurgulandı. BDP'nin muhalefet şerhinde, Başbakanlık, Diyanet İşleri Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Kamu Hastaneleri Kurumu, Jandarma Genel Komutanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, MİT, belediyeler gibi çok sayıda kamu idaresinin 2012 yılına ilişkin mali rapor ve tabloları hakkında görüş bildirilmediğini kaydetti. CHP ise, muhalefet şerhinde Sayıştay'ın yapması gereken uygunluk, mali ve performans denetimlerinden sadece mali denetimi yapmaya çalıştığını belirterek, Sayıştay'ın Meclis'e gönderdiği mali raporların 47'sinde görüş bildirememesine, ilgili kamu idarelerinin istediği belge ve bilgileri vermemesine rağmen, hiçbir sorun yokmuş gibi Genel Uygunluk Bildirimi ve Dış Denetim Raporu sunmasını eleştirdi. MHP de muhalefet şerhinde AKP'nin denetimden kaçtığını ve Meclis'in bütçe hakkına zarar verdiğini kaydetti.
'Silah alımı yapan 18 kurumun denetimi yapılmıyor'
BDP Şırnak Milletvekili ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi Hasip Kaplan, "güvenlik" kurumları ile askeri kurumların bütçelerinin son Sayıştay Kanunu ve torba kanunlar ile yapılan değişiklikte denetlenmesinin AKP hükümeti tarafından ortadan kaldırıldığını hatırlattı. Kaplan, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, MİT, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı gibi kurumların bütçeleri ile ilgili belgeler ve raporların Sayıştay'a sunulmamasından dolayı denetimin yapılamadığının altını çizerek, "Rapor verdiler bunda da bu raporların bir kısmında usulsüzlük tespit edildiği yazıyor. Bütçenin en büyük payının güvenliğe ayrılmasına rağmen Sayıştay denetimi yapılmamıştır. Silah alım ve satımı ile ilgili Milli Savunma Bakanlığı'nın 18 kurumunun denetimi yapılmıyor. Bütçe görüşmelerinde bunu rakamlar ile ortaya koyacağız" ifadesini kullandı.
ALPER ATALAY - DİHA
