Günümüze kadar Ünlü filozof Ehmedê Xanî'nin evlilik konusu açıklığa kavuşmamıştı ta ki üstat H.Mem ezberleri bozarak Xanî'nin mürüvvetsiz bir evlilik yaptığını belgelerle ortaya çıkarmasana kadar
Xanî evlendi.Felek ona acımasızca davrandı.Kavuşmanın baharında vefasız devrandı.Kendi ifadesiyle dediği mürüvvetsiz bir olayın acızadesi.Bu olay aniden olmuştur.Eşi ya çocuk doğururken,ya ani kalp durması,ya attan düşmesi yada başka bir sebepten . Kadersizlikle Baba'mızın derin elemine ortak olalım
Esmerim Dilberim
Cuma gecesi bir esmeri gördüm, uşak oldum ona
Tavafına gittim şirin kelamlı dilberin, o yüz ve dudaklarına
Yürek ferahlandı tamamen hat ve benlerin şevk ve nuruyla
Esmerim, dilberim, olsun sana yüz bin selam
Yüz selam ve salâvatı Kudret Padişahı'nın
Üstüne hep yağıversin o boy ve endamının
Cennete gitmeyi istemeyiz sevdiğimiz olmadan
Esmerim, dilberim, sana olsun yüz bin selam
Nasipsiz bir fakirim Zati Zülcelâl'ın nurundan
İki hilal kaşlar, benler oluşturulmuş alnında
Devasız bir hastayım arz-ı hal ile geldim yanına
Esmerim, dilberim, sana olsun yüz bin selam
Dudak akik, inci ve mercan gibi, onlar maden aslından
Burçlardaki ay ve güneşin ışıkları inmiş üzerine
Allah'ın sanatı ve işidir onlar, işaret ve benler işlenmiş üstüne
Esmerim, dilberim, sana olsun yüz bin selam
Ey gönül kalk hazırla kendini işte geldi bahar
Mest olan nergis gibi, onunla şenlendi bağ ve bostanlar
Güller, çiçekler, laleler dörder dörder oldular
Esmerim, dilberim, sana olsun yüz bin selam
Güller, çiçekler ve laleler senin renginden dolayı diridirler
Sümbül, reyhan, kızıl gül ise kokunla güzeldirler
Sarhoşuz kokulardan, misk ve amberin ta kendisidir
Esmerim, dilberim, sana olsun yüz bin selam
Yüz selam ve salâvatı Abitler Padişahı'nın
Ahmetlerin Medine'si üzerine hep yağıversin
Kabirlere hemde bostanına o mübarek simanın
Esmerim, dilberim, sana olsun yüz bin selam
Bu zaman diliminde toprak ananın aşk ödülü kırmızı güldür. Bizimde Baba'nın doğumuna ve nişanına hediyemiz 360 adet kırmızı güller olsun.
Nişanlı baba cuma gecesi esmerini görmeye gidiyor. Hiç bir kısıtlama yapmadan duygularını, ümitlerini söylüyor, yazıyor. O zamanı seçerken çok bilinçlidir. Cuma gecesi perşembeyi, cumaya bağlayan gecedir. Bu zaman dilimleri Müslüman Kürtlerde tatil zamanıdır. Xanî bürokrat olduğu için ertesi gün tatilde olacaktır. O zaman diliminde işleklerin, ümitlerin kabul görme inancıda vardır. Camilerde kılınan dua ve ricaların içeriğinde yaşadığımız mekânda ve öbür dünyada dünya da mutlu olmak,iyiliklerle buluşma isteği vardır.Bu noktada bile zaman Cuma gecesi,mekân bazid,insan Xanî ve dilbere çok uyumludur.Meşruluk ortamında nişanlı olduğu için telmihlirê (rû)yani yüz ile laman(lêvan/leban)yani dudaklar ve şirin sözlü dedikten sonraEsmeramin,dibera mın,le te bin yuz bin selam (esmerim,dilberim,sana yüz bin selam olsun) diye hitap ediyor.On değil.bin değil,yüzbin selam.Bu hitap Xanî'nin saray katipliğinin verdiği tercih ve sayısal genişlikte selamın ifadesidir.Aynı zamanda evli olmadığı için görmeye gittiği sevgiliden ayrı mekândan geldiğini de söylüyor.Bu söyleyişte çok,hem de pek çok kavuşma ümidi vardır.Ümidin en öncelikli tercihi onunla evlenmesidir. Çünkü İslam kabulünde öbür boyutta cennet eğer nasibimizse, aşkımız olan eşimizle gitmeyi ümit ve arzu ederiz.Onun işçin genç İslam bilgini XanîBê hebîba xwe me nevê get dexûla cennete(asla istemeyiz cennete gitmeyi sevdiğimiz olmadan)diyor. O meşru bir sevgiyle, aşkla evlilikle öbür cennet mekân da sonsuz zaman boyutunda birlikte yaşamayı arzuladı. Ümitlerinin baharında olduklarını söyledi. Ona baharın gül, çiçek ve lalelerinden dörderli demetler verdi.Bana göre seçilen çiçeğin de kırmızısını seçmiştir.Genel de gül ve lalenin rengi zaten kırmızı olarak algılanır.Dört sayısında genç aşığın irade,inanç,ümit ve bilgi kökleri vardır.O gayesiz hiçbir söz söylemeyendir.Savlarımızı sıralarken çıkınımızdaki hediyeleri eksik te bulabiliriz.
İlk söylem: Newroz'dan sonra gelen bahar ayı, coğrafyanın canlanma ayı Nisan ayıdır.Ocak,Şubat,Mart'tan sonra gelen Nisan ayı dördüncü aydır.Xanî dördüncü ay olan Nisan ayının bağışı dörder çiçekle seni selamlıyorum.Esmerim diyebilir.
İkinci söylem: Êzidi kardeşlerimizin inançlarında kâinatın temeli olan ateş, toprak, hava ve su dörtlüsüne atıfta ey sevgilim bizler bu dört unsurdanız. Sana canımın, ruhumun ruhumun temeli dört unsura saygıyla dördere çiçek hediye ediyorum.Aslında bilgin Xanî Aristo'yu çok iyi özümsediği için onun kâinatın yaratırcısının ilmin sayesinde bahs ettiği dört unsura saygı ile dört çiçeği telmih aracı seçti diyebiliriz.
Üçüncü söylem: Sahibim, sultanım! Aşkımızın baharında bağımız bostanımız şenlendi. Güller, çiçekler, laleler dörder dörder oldular. Onlar aşkımızın makamının ateşinin sırrını açığa vurdular. Sitemkâr. değilim. Aşkın fermanıdır. Hiç bir örtüyü kabul etmiyor. ,hiçbir sınırla hüküm sürmüyor. Gül, çiçek, laleden dörder sayılı 12 adet armağan olsun. Yılların 12 aylarının her birinde beni unutmaman için dersem al renginde halimin şahidi olur musun?
Esmerim dilberim! O sayıyı seçmedim. Benim halimin teşhisini dördüncü katın padişahı aydınlatır. Ona güneş diyorlar bilirsin. Onu gizleyemezler. Her tarafı aydınlatır. Saklısı, gizlisi yoktur. Onun Aşk onun gibidir. O da şahlar şahıdır. O da hükmeder. Onu ne kadar saklasam ateşi, kızıllığı beni yakıp, ışık gibi mekânı kaplıyor.
Esmerim, siyah gözlü ceylanım! Bilirsin güneş 4 mevsimin de 12 ayı da olmaz. Nisan'da gelmez, bahar da. olmasa Sana armağanım ak güller çiçek, laleler onun ışığıyla hayat bulurlar. Bende sana olan aşkımın rengini arz edebilir miydim?Işıktır onun sırrı,onu büyüklerden,Eflatun(Platon)'dan aldım.Halimi ahvalimi sana sunmak için.Ya ez xulam.
Her canlı istek ve arzularını, sahip olduğu olanaklarla ifade eder. İnsanlar da kültürlerinin, bilgilerinin, duygularının olgunluk öçlüklerine uyumlu sözlü ve yazılı haberleşirler.
Akla gelen aşık xanî,yukarıda yazıklarımı mı ifade etti?Onun felsefik kuralları ile dşünürsek acaba(!)demekten alınmam.Evet demenin olasalığı %50 üstündedir.Sebebine gelince o, çok genç yaşta olgunlaşan sıra dışı bir insandır. Yazılanlarda renk kültürü Pisagor'dan miras sayı Platon'dan ışıkçılık(işrakiye) Gencevi Nizami'den aşk tekniğinin sentezi kolayca görülmektedir.
Bu nişan devranı, Baba'nın mutluluk aşkının hürlük sahnesindedir. Onun bu ifadeleri ne dudaklar, ne tellerin doyumlu yaklaşımları yoktur. Ayrıca Kürt kültüründe nişanlı sevgililerin sevişme sahnelerini sergilemezler. Çünkü kızın iffetine, baba evinin namus kültürüne tecavüz sayılır. Evlendikten sonra erkeğin ifadeleri pek yadırganmaz.
Xanî evlendi.Felek ona acımasızca davrandı.Kavuşmanın baharında vefasız devrandı.Kendi ifadesiyle dediği mürüvvetsiz bir olayın acızadesi.Bu olay aniden olmuştur.Eşi ya çocuk doğururken,ya ani kalp durması,ya attan düşmesi yada başka bir sebepten
. Kadersizlikle Baba'mızın derin elemine ortak olalım onun feryadını dinleyelim.Aynı şekilde tekrarlayalım.C.B.
DEVAMI GELECEK HAFTAYA
KAYNAK H.MEM- XANÎ VE MEMZALARI,NOT:İlgi haberin öncesini Doğubayazıt Halkın Sesi sitesi ve Doğubayazıt İŞshakpaşa Haber sitesinde takip edebilirsiniz!
