23 EKİM ve 9 Kasım 2011'de meydana gelen Richter ölçeğine göre 7.2 ve 5.6'lık depremlerin vurduğu Van'da 76 yıl önce yapılan teknik incelemelerden sonra, kentin Edremit İlçesi Elmalı Köyü yakınlarında kurulmasının uygun olacağının dönemin Başbakanı İsmet İnönü'ye rapor halinde bildirildiği ortaya çıktı.
Kitabı için araştırma yaparken arşivlerinden bu bilgiyi ortaya çıkardığını söyleyen Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Van Gölü Çevresi Tarihi Eserler ve Kültür Değerlerini Araştırma Merkezi Müdürü Murat Oto, "Fakat rapora rağmen Van'ın geleceğini etkileyen kararla, şehir bugünkü yerine kurulmuş" dedi.
Van'da meydana gelen depremlerin ardından yapılacak kalıcı konutların yeri tartışma konusu olurken, depreme dayanıklı olan bölgeler de araştırıldıktan sonra buralara TOKİ tarafından depremzedeler için konutlar yapılmaya başlandı. Bu yerlerin en gözdesi ise yapılan araştırmalarla zemini en sağlam çıkan merkeze yaklaşık 20 kilometre uzaklıkta bulunan Edremit İlçesi oldu.
Bu tartışmaların bir benzerinin 76 yıl önce de yapıldığı ortaya çıktı. Van Gölü kıyılarına yakın bir alanda bulunan Van Kalesi'nin güney tarafındaki düzlük alana kurulu, 1915 yılında ise yaşanan işgal ve yaşanan göçün ardından tamamen boşaltılan eski Van şehrinin yerleşim yerinin uygun olmadığı, yapılan araştırmalar sonucunda hazırlanan bir raporla dönemin Başbakanı İsmet İnönü'ye de verildiği ortaya çıktı.
GÖÇ ÖNCESİ KENT NÜFUSU 70 BİN
Bu bilgilere, YYÜ öğretim görevlisi, Van Gölü Çevresi Tarihi Eserler ve Kültür Değerlerini Araştırma Merkezi Müdürü Murat Oto yaptığı bir kitap araştırması sırasında ulaştı. Oto, Van'ın geleceğinin o yıllarda belirlendiğini belirterek, "Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde yer alan 25.03.1937 tarih ve 3587 sayılı 1937 tarihli yazıda, 70 bin nüfuslu Van'ın Birinci Dünya Savaşı sırasında (1915-1918) çeşitli işgallere uğrayarak harabe halini aldığı ve bugün (1936) ancak hicretlerle yedi (7) bin nüfusa ulaştığına dikkat çekilerek, Başvekalet (Başbakanlık) Yüksek Vekalet Makamı, Birinci Umum Müfettişliği emirleri üzerine Nafia Vekaleti (Bayındırlık Bakanlığı) Yapı İşleri Umum Müdürlüğünce yeni Van şehrinin yerinin tespiti için teknik incelemeler yaptığı dile getiriliyor" dedi.
ESKİ VAN'IN KURULDUĞU YER SAKINCALIYMIŞ
Öğretim görevlisi Oto, 1930'lu yıllarda başlatıldığı tahmin edilen, yeni Van şehrinin hangi bölgede kurulmasının teknik açıdan daha uygun olacağına yönelik yapılan incelemelerin ardından, Van Kalesi'nin güneyinde kurulu olan şehrin mevcut durumunun, iktisadi, idari açıdan, şehirlerarası yollardan uzak olması, bu alanın bataklık olması, bataklığın ıslahı için zamana ve kaynağa ihtiyaç olacağının da hazırlanan bu raporda belirtildiğini söyledi. Oto, sağlık bakımdan eski Van şehrinin sakıncalı olduğununda yine bu raporlarda yazıldığını ifade etti.
Raporda, şehrin Van Gölü sahiline uzak bir mevkide bulunmakta olmasından dolayı halkın Van Gölü'nün çok güzel olan manzaralarından ve şehir halkının medeni ihtiyaçlardan mahrum kalacağı, bu şekilde alınacak kararın da daima eleştiri çekeceği de dile getirilmiş. Oto, "Dönemin DSİ teşkilatının da yaptığı inceme sonuçlarında Birinci Umumi Müfettişliği ve Van Valiliği'nin görüşleriyle paralel olduğu, ayrıca gündeme gelebilecek eleştirilerinde dikkate alındığında yeni Van şehrinin bulunduğu mevkide inşasının sakıncalı olacağı ve inşasından vazgeçilmesinin gerektiği ifade ediliyor. Yeni Van'ın Edremit- Elmalı etekleri üzerinde kurulmasının her yönüyle uygun ve başarılı olacağı görüşü gerekçeleriyle Başbakan İsmet İnönü'ye bildirilir. Fakat bu kadar inceleme ve gerekçelerin ardından şehir buraya kurulmuyor. Bunun yerine Van'ın kaderini değiştiren, geleceğini etkileyen kararla, şehir bugünkü yerine kuruluyor" dedi.
