DİYARBAKIR - Uzun yıllar boyunca Rusya, Irak ve Şam'da Kürt edebiyatı üzerinde yaptığı çalışmalar ile tanınan Prof. Dr. İzzeddînî Mistefa Resûl, Kürtlerin ayakta kalan edebiyat çınarlarından biri. Kürt edebiyatına büyük katkıları olan Resul, Ehmedê Xanî üzerine yazdığı "Şairên û Mûtesüfen û mûfekirin û feylazof" kitabı 3 dile çevrildi. "Ne Ehmedê Xani kadar bahtlı, ne de bahtsız biri vardır" diyen Resul, üstat Ehmedê Xanî'nin edebiyat anlayışını değerlendirdi.
'Ne Ehmedê Xani kadar bahtlı, ne de bahtsız biri vardır'
Prof. Resul, Kürtlerin edebiyat tarihi üzerinde çalıştığını ve 600 sayfadan oluşan kitabın Süleymaniye'de basıma hazır olduğunu söyledi. Kitabında özelikle Ehmedê Xanî'nin edebiyat anlayışını irdelediğini belirten Prof. Resûl, bu kitapta tarihi Kürt edebiyatçıları ile şairlerinden Baba Tahirê Uryan, Melayê Cizîrî, Feqiyê Teyran'ın edebi çalışmaları üzerinde de araştırmaların yer aldığını kaydetti. Özelikle Xanî'nin Kürt Edebiyatı için bin yıllarca sürecek bir kaynak olduğunu kaydeden Resul, Xanî'yi şu şekilde değerlendiriyor: "Ben hep söylerim ne Xanî kadar bahtlı ne de Xanî kadar bahtsız bir insan var. Bu sözü ne maksatla söylüyorum. Her şeyden önce Xanî her şeyi önceden görmüş yazmış. Bunun için bahtlı ama olumsuz yönleri de görmüş yazmış bunun için de bahtsız biridir. Mesela herkes der işte Xanî şöyle demişti, ya da bir parti kurulur hemen Xanî'nin bir sözünü şiar edinir işte 'Xanî böyle demişti' falan. Yani Xanî'nin sözleri tecrübe dolu ve ilmi sözlerdir."
'Ehmedê Xanî'yi okudukça yeni şeyler görüyorum'
Xanî'nin eserleri hakkında uzun yıllar inceleme yapan ve birçok eserini farklı dillere çeviren Resul, Moskova'da Xanî üzerine yazdığı "Şairên û Mûtesüfen û mûfekirin û feylazof" adlı kitabının Sovyet Kürtleri tarafından çok beğenildiğini ve o kitabın birçok defa basıldığını belirterek, Arapça basımından sonra Türkçeye de çevrildiğini anlatıyor. Xanî'yi her okuduğunda yeni şeyler fark ettiğini ve yeni şeyler gördüğünü dile getiren Resul, Xanî'nin bir filozof olduğunu şu örneklerle anlatıyor: "Onun eserlerinde eskimeyen şeyler var. Herkes bir şey söyler ama ben ondaki yeniliği görüyorum. Xanî'nin o dönemde okumadığı kitap kalmamış. Bakıyorsun Eflatun, Aristo, Cami, Şiraz'ı okumuş etkilenmiş. Etkileniyor ancak taklit etmiyor. Bütün bunlardan kendine özgü filozofça bir edebiyat anlayışını ortaya koyuyor."
'Xanî'nin fikirleri Fransa devriminden daha ileridedir'
Resul, Ehmedê Xanî'nin edebiyatçılar ve şairler üzerinde derin etki bıraktığını ancak bu kişilerin onu anlama açısından yetersiz kaldığını ve sadece onu taklit etmeye çalıştıklarını belirtiyor. Ehmedê Xanî'nin öngörüsü ve yorumlarının filozofça olduğunu aktaran Resul, Arap bir yazarın Ehmedê Xanî ile ilgili bir anısını ise şöyle anlatıyor: "Arapların büyük yazarlarından Aziz Şerif diye bir arkadaşım var. Ben Ehmedê Xanî'nin bir çevirisini ona gönderdim. Beyrut'ta bastığım bir kitabı gönderdim. O da benim için yazdı. Diyor, 'Marks hakkında, vatan, millet hakkında ne düşünüyorsun? O Ehmedê Xanî'nin Kürdistan'daki çözümleyici fikirlerinin Avrupa'daki burjuvaziden çok önceden olduğunu söylüyor. Xanî'nin fikrinin Fransa devriminden daha ileride olduğunu yazıyor. Nasıl oluyor?' Ben de ona cevaben, Xanî'nin sadece Kürt halkını gördüğünü ve o zamanda Kürtlerin katledildiğini ve bu birazda onun yurtsever fikirlerinden kaynaklı aklına geldiğini yazdım. Bu bizim için sevindirici."
'Kürtler 4 parçada ortak dil akademileri açmalı'
Kürt edebiyatı için Ehmedê Xanî'nin bulunmaz bir değer olduğunu belirten Prof. Resûl, Kürtlerin bu değerlere sahip çıkması için edebiyatını ve dilini iyi bilmesi gerektiğini vurguluyor. Prof. Resûl, coğrafik parçalanmışlıktan dolayı Kürtlerin dillerinde de bir parçalanmışlığın yaşanabileceğini dile getirerek, şunları söyledi: "Şimdi o parçalanmışlıktan dolayı yeni nesil bir birbirini anlamayabilir, tanımayabilir. Bizim önlem almamız gerekir. Kürdistan'ın bütün parçalarında bütün lehçelerimiz üzerinde çalışacak ortaklaşacak ortak dil akademileri kurmamız şarttır. Bu akademiler dil alanındaki çalışmalarda 4 parçanın da nabzını tutacak şekilde organize edilebilinir." Kürtlerin dünyaca meşhur dil bilimci ve edebiyatçı yetiştirdiğini belirten Prof. Resûl, bu tarihi zenginliğin yeni nesil tarafından mutlaka okunup değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. İzeddînî Mistefa Resûl kimdir?
1934 yılında Süleymaniye'de doğan Prof. Resûl, Süleymaniye'de eğitim hayatına başlıyor. İlkokul, ortaokul ve lise eğitimini Süleymaniye'de tamamlayan Prof. Resûl, Bağdat Üniversitesi'nde Arapça Edebiyatı bölümüne başlar. Prof. Resûl, Bağdat Üniversitesi'nde Kürt öğrenciler tarafından başlatılan bir eyleme katılıyor. Bu eylemde yaralanan ve bir yıla yakın cezaevine giren Prof. Resûl, tahliye olduktan sonra siyasi nedenlerden ve tekrar tutuklanma kaygısı ile Suriye'ye geçerek eğitimine Şam Üniversitesi'nde başlar. Irak'ta Abdülkerim Kasım ihtilalinden sonra Prof. Resûl, tekrar Irak'a döner ve Bağdat Üniversitesi'nde eğitimini tamamlıyor. Lisans ve Yüksek lisansını da Bağdat ve Şam'da tamamlayan Resul, Rusya'ya geçerek Moskova'da Rus Edebiyatı'nı okuyor. Daha sonra Bakü'ye geçen Resul, buradaki üniversitede "Kürt Edebiyatı üzerine realizm" doktora tezi hazırlar. Tezi hem Arapça hem Rusça dilline çevrilerek kitaplaştırılıyor.
Resûl, Bakü'de siyasi çalışmalar nedeniyle Bulgaristan'a geçiyor. Burada bir dönem kaldıktan sonra Türkiye üzerinden kaçak yollarla Irak'a geri dönüyor. Burada Molla Mustafa Barzani'nin yanına gidip başlattığı devrimde yerini alıyor. Resul, daha sonra Barzani ve hükümet arasında yapılan anlaşmalar sonucu ateşkes ilan edildikten sonra tekrar Bağdat'ta dönüyor. 1966'dan 1976 yılına kadar Bağdat Üniversitesi'nde Arap Edebiyatı hocalığı yapıyor. 1976'da tekrar Moskova'ya dönüyor.
Xanî üzerine yazdığı kitap 3 dile çevrildi
Moskova'da Ehmedî Xanî üzerine "Şairên û Mûtesüfen û mûfekirin û feylazof" isimli bir kitap yazar. Kitap Arapça yazılır. Ancak daha sonra Kürtçe basımı çıkar. Kitap Türkiye'de Kadri Yıldırım tarafından Avesta yayınlarında yayınlanır. 1981'de tekrar Bağdat'ta dönen Resul, 1992 yılında Hewler Üniversitesi'nde Kürt ve Arap edebiyatı üzerine ders vermeye başlar. 1992 yılında yapılan seçimlerden Federal Kürdistan Bölgesi'nden milletvekilli seçilen Resul, o dönemi şöyle anlatır: "Biz bir araya gelemiyorduk. Aramızda başlayan kardeş savaşından dolayı sağlıklı bir iş yapamadık. Ancak bir birimizle savaşmakla meşguldük." Şu an Süleymaniye'de yaşayan Resûl'ün şimdiye kadar 84 akademik çalışması yayınlanmış. DİHA
